به نقل از «جام نیوز»

بررسی سند «زیارت اربعین» و غبطه رهبر انقلاب به زوّار اربعین

تاریخ انتشار: ۱۴ آبان ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۵۴۵۸۲۶۳

به گزارش جام نیوز، امامان معصوم (ع) به زیارت اربعین سفارش بسیار داشته‌اند اهمیت این سفارش نشانگر جایگاه معنوی، فرهنگی و سیاسی اربعین در فرهنگ حادثه عاشوراست این نوشتار، ضمن اشاره به جايگاه زيارت اربعين در متون‌ حديثی‌ و فقهی مروری دارد بر منابع تاریخی که زیارت اربعین در آنها تأکید شده است.

 

اربعین یک نگاه تاریخی صرف نیست؛ بلکه نگاهی معرفت‌‌شناسانه است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

ما نمی‌خواهیم به صورت صرفاً تاریخی به موضوع اربعین بپردازیم؛ بلکه با نگاهی معرفت‌‌شناسانه و با مراجعه به «زیارت اربعین» که سفارش اكید امام معصوم و حجّت خداست و با دقت در مضامین بلند آن که از امام صادق (ع) نقل شده، به آن می‌پردازیم. به این اعتبار، شیعه هویّت خود را نیز باید در اربعین جست‌وجو کند.

بحث اربعین ابعاد مختلفی دارد. یک بعد آن، اصل زیارت سیدالشهدا (ع) در این روز است. بُعد دیگر، مفاد زیارت اربعین است؛ چه آن زیارتی که از امام صادق (ع) نقل شده و چه زیارت منقول از جابر و مخصوصاً زیارتی که از زبان امام (ع) است، ابعاد بسیار عمیقی را در قالب زیارت فرموده است.

اهل‌بیت عصمت و طهارت: بر یادآوری مصائب حضرت سیدالشهدا (ع) به مناسبت‌های گوناگون تأکید داشتند. بخشی از خطبه‌‌‌های حضرت زینب کبری (س) و حضرت امام زین‌‌العابدین (ع) در كوفه و شام بیان مظلومیت سیدالشهدا (ع) و در حقیقت، روضه‌‌خوانی است. بعد که اهل‌بیت به مدینه بازگشتند، در آنجا هم مجلس عزای سیدالشهدا پیوسته ادامه داشت؛ به گونه‌ای که امام زین‌‌العابدین (ع) عزاداران را اطعام می‌کرد1 و این سنت در نزد شیعیان از ایشان به یادگار ماند.

عنوان «زیارت اربعین» به زمان امام صادق(ع) بازمی‌گردد و عجیب این است که با وجود بیم و ترس از حکومت جائر، مردم از امام پرسش می‌کردند که با وجود ترس از خبرچینان و عوامل حکومت، آیا به زیارت حضرت سیدالشهدا (ع) برویم؟ و حضرت می‌فرمودند که بروید.8

این در حالی است که فقهای شیعه در مسئله حج، یکی از شرایط استطاعت را «تخلیه سرب» بیان فرموده‌‌اند؛ یعنی باید امنیت باشد و اگر امنیت نباشد، استطاعت محقق نیست؛ اما در مورد زیارت سیدالشهدا (ع) حتی با نبود امنیت نیز مردم را ترغیب به زیارت می‌کردند.

اما در خصوص روز اربعین در جلد ۱۴ وسائل‌الشیعه12 این باب را می‌‌یابیم: «باب تأکّد استحباب زیارت الحسین(ع) یوم الأربعین من مقتله و هو یوم العشرین من صفر». تأکّد استحباب را که در این‌جا مطرح است، با آوردن روایاتی بیان می‌کند. روایت اول از امام حسن عسکری(ع) است که فرمود: «علامات المؤمن خمس، صلاة الخمسین، و زیارت الاربعین، والتختّم فی الیمین، و تعفیر الجبین، و الجهر ببسم الله الرحمن الرحیم»؛13
نشانه‌‌های انسان مؤمن پنج‌‌تاست: پنجاه رکعت نماز روزانه (نمازهای واجب و نافله)، زیارت اربعین، انگشتر به دست راست کردن، پیشانی بر خاک نهادن و بسم الله الرحمن الرحیم را بلند گفتن.
این روایت گرچه مرسل است، ولی بنابر تسامح در ادله سنن و احادیث مَن بلغ در بحث مستحبات، مرسل بودن خبر، ضرری نمی‌‌رساند و مشکلی ایجاد نمی‌‌کند.

سپس روایت صفوان جمال را از امام صادق (ع) نقل و کیفیت زیارت اربعین را بیان می‌‌کند14 و بعد مطلبی است که از «مصباح المتهجد» نقل می‌کند.15 فتوای صاحب وسائل در تیتر ابواب کتابش معلوم می‌‌شود و از اول تا آخر وسائل این‌گونه است.
در این‌جا فتوایش این‌طور است: «باب تأکّد استحباب زیارت الحسین(ع) یوم الاربعین».

این فضیلت زیارت اربعین از قدیم در کتاب‌های روایی مطرح بوده و همه جا در اهمیت و فضیلت زیارت اربعین امام حسین (ع) به همین روایت امام حسن عسكری(ع) كه اصل آن در مزار شیخ مفید16 و دو كتاب شیخ طوسی (یعنی تهذیب الاحكام17 و مصباح المتهجد18) است، تمسك كرده‌‌اند.

همچنین شیخ طوسی در «مصباح المتهجد» می‌‌فرماید: «و یستحب زیارته فیه و هی زیارة الاربعین» بعد هم همین روایت امام حسن عسکری (ع) را بیان می‌کند21 و سپس روایتی از امام صادق (ع) در کیفیت زیارت دارد که در وسائل به آن اشاره می‌‌کند و همه خبر و زیارت را نمی‌آورد و فقط یک جمله‌اش را می‌آورد: «السلام علی ولیّ الله و حبیبه...»22

سید ابن طاووس نیز در «اقبال الاعمال» فضلیت زیارت امام حسین (ع) در روز بیستم ماه صفر را بیان کرده و به همان حدیث معروف امام حسن عسکری (ع) تمسک می‌کند.24

علامه حلی نیز در «منتهی المطلب» می‌‌نویسد: «و تستحب زیارته یوم الاربعین من مقتله و هو العشرون من صفر» بعد هم همین روایت علامات المؤمن خمس را بیان می‌کند.25

شهید اول در کتاب مزار می‌گوید: «و منها زیارة الاربعین و یوم هو العشرون من صفر»26 و کفعمی در دو کتابش «البلد الامین» و «المصباح» خود همین مطلب را آورده است.

در «البلد الامین» می‌‌نویسد: «یستحب بالعشرین منه زیارة الحسین (ع) و هی زیارة الاربعین»27 و در مصباح نیز همین مطلب را آورده است.28

علامه محمدتقی مجلسی (مجلسی اول) در «روضة المتقین» در فضل زیارت سیدالشهدا (ع) در روز اربعین به همین حدیث امام حسن عسکری(ع) تمسک می‌کند.29 محمدباقر مجلسی صاحب بحارالانوار نیز در دو کتاب «بحارالانوار» و «ملاذ الاخیار» نیز چنین آورده است.

در بحارالانوار زیارت اربعین را مطرح و تمسک به همین روایت امام عسکری(ع) دارد30 و در ملاذ الاخیار (که شرح بر کتاب تهذیب الاحکام است) نیز چنین آورده است.

 

در عین حال رهبر انقلاب، آیت الله خامنه ای نیز بر زیارت اربعین اشاره دارند و خواندن زیارت را چه با استناد به سند چه بدون آن، راجح می دانند.

 

بیانات در ابتداى درس خارج فقه‌ درباره پیاده‌روی اربعین (۱۳۹۴/۰۹/۰۹)

... این روزها روزهای نزدیک به اربعین است. پدیده‌ی بی‌نظیر و بی‌سابقه‌ای هم در این سالهای اخیر به‌وجود آمده و آن، پیاده‌روی میان نجف و کربلا یا بعضی از شهرهای دورتر از نجف تا کربلا است؛ بعضی از بصره، بعضی از مرز، بعضی از شهرهای دیگر، پیاده راه می‌اُفتند و حرکت میکنند. این حرکت حرکت عشق و ایمان است؛ ما هم از دور نگاه میکنیم به این حرکت، و غبطه میخوریم به حال آن کسانی که این توفیق را پیدا کردند و این حرکت را انجام دادند:
گرچه دوریم به یاد تو سخن میگوییم‌
بُعد منزل نبوَد در سفر روحانی(۱)

 این کسانی که این راه را طی کردند و این حرکت عاشقانه را و مؤمنانه را دارند انجام میدهند، واقعاً دارند حسنه‌ای را انجام میدهند. این یک شعار بزرگ است، لا تُحِلّوا شَعائِرَ الله،(۲) این بلاشک جزو شعائرالله است. جا دارد که امثال بنده که محرومیم از این‌جور حرکتها عرض بکنیم که «یا لیتنا کنّا معکم فنفوز فوزاً عظیماً».

 

همان‌طور که عرض کردیم، این حرکت حرکت عشق و ایمان است؛ هم در آن ایمان و اعتقاد قلبی و باورهای راستین، تحریک‌کننده و عمل‌کننده است؛ هم عشق و محبّت. تفکّر اهل‌بیت و تفکّر شیعی همین‌جور است؛ ترکیبی است از عقل و عاطفه، ترکیبی است از ایمان و عشق؛ ترکیب این دو. این آن‌چیزی است که در سایر فِرَق اسلامی، خلأ آن محسوس است؛ سعی هم میکنند گاهی به یک نحوی این خلأ را پُر کنند، [امّا] نمیشود؛ چه کسی مثل خاندان پیغمبر -این عناصر برجسته، ممتاز، نورانی، ملکوتی- وجود دارد در بین معتقَداتِ شُعبِ دیگرِ اسلامی، که این‌جور مردم به آنها عشق بورزند، با آنها تعامل کنند، با آنها حرف بزنند، به آنها سلام کنند و از آنها ان‌شاءالله جواب بشنوند؛ چه‌کسی دیگر وجود دارد؟ این است که این یک فرصتی است در اختیار پیروان اهل‌بیت؛ این زیارت ائمّه (علیهم‌السّلام)، این معاشقه‌ی معنوی با این بزرگواران، این زیارتهای سرشار از مفاهیم عالی و ممتاز که در اختیار ما است.

 بعضی دنبال سند میگردند برای بعضی از این زیارتها؛ من عرض میکنم بدون سند هم این زیارتها را میشود خواند. خب ما وقتی بخواهیم با اینها حرف بزنیم، با چه زبانی حرف بزنیم؟ کِی میتوانیم با این فصاحت، با این بلاغت، با این شیوایی کلمات پیدا کنیم، ترکیبات پیدا کنیم، مفاهیم پیدا کنیم در ذهن خودمان و با اینها حرف بزنیم؟ این زیارتها خیلی خوب است. البتّه این مانع از این نمیشود که انسانها همین‌طور [به شکل‌] دلی هم با این بزرگواران حرف بزنند -مثل کسی که با پدر خود یا با عزیز خود حرف میزند و شکایت میکند و حرف میزند- مانع از آنها نیست امّا این زیارتها و زیارت‌نامه‌هایی که در اختیار ما هست هم واقعاً یکی از چیزهای مغتنمی است که بحمدالله در مکتب ما وجود دارد.

 

منبع: جام نیوز

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.jamnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «جام نیوز» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۵۴۵۸۲۶۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

امام جمعه قم: در اسرائیل تظاهر کنندگان تصویر رهبر معظم انقلاب را حمل کردند و شعار دادند ما را از دست نتانیاهو نجات دهید

امام جمعه قم گفت: استکبار جهانی و دشمنان بشریت همواره در برابر بیداری ملت‌ها احساس خطر می‌کنند و هر جریانی که برابر آنان قدعلم کند، نظام مستکبر بدنبال خاموش کردن آن است.

به گزارش مهر؛ آیت الله سید محمد سعیدی در خطبه‌های نماز جمعه این هفته قم که در مصلای قدس این شهر برگزار شد گفت: در روز شهادت امام صادق علیه‌السلام رژیم شاه به مدرسه فیضیه حمله کردند و طلاب و مردمی که در این مراسم حضور یافته بودند را مورد شتم و ضرب قرار دادند و شماری را نیز به شهادت رساندند.

امام جمعه قم با تسلیت شهادت صادق آل محمد (ص) بیان کرد: باید بدانیم علت تمام مصیبت‌هایی که در حق اهل بیت علیهم السلام روا داشته شده چه بوده که امام باقر علیه السلام فرمود هر کسی ستم‌های ناروایی که بر ما اهل بیت علیهم السلام روا داشته نشناسد با کسانی که این کار‌ها را انجام دادند شریک است.

آیت الله سعیدی گفت: ائمه معصومین علیهم السلام در طول امامت خود بدنبال حاکمیت الهی بودند و حاکمان زمان می‌دانست که امام صادق علیه السلام داعیه امامت دارد و درسی که ما باید در این عرصه بگیریم پیروی از سیره اهل بیت علیهم السلام است و کسی که می‌گوید دین از سیاست جدا است در واقع از اسلام و دین چیزی نفهمیده است.

خطیب جمعه قم با اشاره به عملیات غرور آفرین وعده صادق گفت: این عملیات دارای ابعاد گسترده و پیچیده‌ای بود که ایران اسلامی در این عملیات محاسبات چندین ابرقدرت را بهم ریخت.

تولیت حرم بانوی کرامت افزود: در اسرائیل تظاهر کنندگان اسرائیلی تصویر رهبر معظم انقلاب را حمل کردند و شعار دادند ما را از دست نتانیاهو نجات دهید.

وی گفت: رهبر معظم انقلاب در خصوص حل مشکل فلسطین در دیدار با معلمان تاکید کردند هیچ راه حلی جز بازگشت صاحبان این سرزمین وجود ندارد.

آیت الله سعیدی با اشاره به اعتراض دانشجویان علیه جنایات رژیم اشغالگر قدس بیان کرد: اقدام دانشجویان دانشگاه‌های آمریکا و اروپا یادآورد تدبیر حکیمانه رهبر معظم انقلاب اسلامی است که در سال‌های اخیر برای جوانان آمریکا و اروپا دو نامه نوشتند و در این نامه‌ها در برقراری تعامل فرهنگی مخاطب خود را جوانان قرار دادند و تلاش شد تا راهبرد بیداری در غرب پدید آید.

امام جمعه قم ادامه داد: استکبار جهانی و دشمنان بشریت همواره در برابر بیداری ملت‌ها احساس خطر می‌کردند و هر جریانی که با بیداری ملت‌ها قد علم کرد، نظام مستکبر بدنبال خاموش کردن آن‌ها است، چرا که آنان می‌دانند اگر ملت‌ها بیدار شوند، نمی‌توانند به چپاول خود ادامه دهند و امروز این شرایط در غرب حاکم است.

وی اضافه کرد: متأسفانه عده‌ای امروز در برابر اقدامات آمریکا علیه دانشجویان سکوت کردند.

آیت الله سعیدی با اشاره به آغاز دهه کرامت گفت: خروجی دهه ولایت صرف شادی و بزرگداشت نیست و بیان فضائل اهل بیت علیهم السلام باید در دستور کار باشد و خروجی دهه کرامت باید افزایش میزان ارادت و عمل مردم به آیات الهی باشد.

امام جمعه قم ابراز کرد: زیارت با معرفت اهل بیت علیهم السلام و عمل به احکام اسلامی باید سرلوحه برنامه‌ها باشد.

آیت الله سعیدی افزود: از نیروی انتظامی به دلیل تلاش‌هایی که در عرصه حجاب و عفاف دارد باید تقدیر کرد.

وی بیان کرد: رئیس جمهور ۲۰ اردیبهشت در قالب دومین سفر به استان قم خواهند آمد که امید است این سفر نیز پر از خیر و برکت باشد.

کانال عصر ایران در تلگرام